Hoe koffie in je lichaam werkt
Wanneer je koffie drinkt, begint het effect op het brein met de blokkade van adenosine-receptoren. Adenosine is een neurotransmitter die normaal gesproken helpt bij het bevorderen van slaap en ontspanning door neurale activiteit te onderdrukken. Cafeïne blokkeert deze receptoren, waardoor adenosine zijn rustgevende werking niet kan uitoefenen. Hierdoor neemt de neurale activiteit toe.
Deze toename in neurale activiteit leidt tot de verhoogde afgifte van de neurotransmitters dopamine en norepinefrine. Dopamine speelt een rol bij beloning en motivatie, terwijl norepinefrine betrokken is bij de "vecht-of-vlucht" reactie.
De verhoogde neurale activiteit en de aanwezigheid van dopamine en norepinefrine worden gedetecteerd door de hypothalamus. De hypothalamus reageert door het vrijgeven van corticotropine-releasing hormoon (CRH), wat de hypofyse stimuleert.
De hypofyse, ook wel de "meesterklier" genoemd, reageert door adrenocorticotroop hormoon (ACTH) in de bloedbaan af te geven. ACTH bereikt de bijnieren, die zich bovenop de nieren bevinden, en stimuleert deze om adrenaline (epinefrine) vrij te geven.
De vrijgave van adrenaline resulteert in verschillende fysiologische reacties, zoals een verhoogde hartslag, verhoogde bloeddruk en een toename in alertheid. Dit is onderdeel van de "vecht-of-vlucht" reactie, die het lichaam voorbereidt op snelle actie in reactie op een waargenomen bedreiging of stressor.
Kortom, koffie beïnvloedt het brein door adenosine-receptoren te blokkeren, wat leidt tot verhoogde neurale activiteit en de afgifte van dopamine en norepinefrine. Dit activeert de hypothalamus en hypofyse, die op hun beurt de bijnieren aanzetten tot de productie van adrenaline.
Hoe lang koffie werkzaam is
De tijd dat cafeïne na het drinken van koffie gemiddeld in de bloedbaan blijft, hangt af van de halfwaardetijd van cafeïne. De halfwaardetijd van cafeïne varieert meestal tussen de 3 en 5 uur bij gezonde volwassenen. Dit betekent dat het ongeveer 3 tot 5 uur duurt voordat de helft van de ingenomen cafeïne uit het bloed is verdwenen.
Deze halfwaardetijd kan echter variëren afhankelijk van verschillende factoren zoals leeftijd, leverfunctie, zwangerschap, het gebruik van bepaalde medicijnen, en genetische verschillen tussen individuen. Bij zwangere vrouwen kan de halfwaardetijd van cafeïne bijvoorbeeld oplopen tot 9 tot 11 uur, terwijl bij rokers de halfwaardetijd juist korter kan zijn dan gemiddeld.
Om het in perspectief te plaatsen: na het drinken van een kop koffie met bijvoorbeeld 100 mg cafeïne, zal na 3 tot 5 uur nog ongeveer 50 mg cafeïne in de bloedbaan aanwezig zijn. Na nog eens 3 tot 5 uur zal dit verder zijn afgenomen tot ongeveer
25 mg, enzovoort.
De effecten van cafeïne kunnen merkbaar zijn binnen 15 tot 45 minuten na consumptie, wanneer de concentratie van cafeïne in het bloed een piek bereikt. De stimulerende effecten kunnen echter enkele uren aanhouden, afhankelijk van de halfwaardetijd en de individuele gevoeligheid voor cafeïne.
Tekst: Dr Andor van den Hoven, Nucleair radioloog en gezondheidsarts